رضاقلی هدایت و تذکره‌نویسی در دوران قاجاریه
تاریخ انتشار: ۸ تیر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۴۴۵۳۲۷
خاندان هدایت نام‌های شناخته شده‌ای در حوزه‌های فرهنگ، سیاست و ادبیات این کشور هستند که از جمله آنها می توان از مهدی‌قلی خان هدایت و صادق هدایت نام برد. هدایت‌ها از اخلاف رضا قلی‌خان هدایت طبرستانی به شمار می روند.
تولد و خانواده
رضاقلی خان هدایت در ۱۸ خرداد ۱۱۷۹ خورشیدی در تهران چشم به جهان گشود. خودش تاریخ و ساعت ولادتش را در مجمع الفصحا در بخش سوم مجلد دوم چنین می نویسد: ولادت مولف فقیر، رضا قلی المتخلص به هدایت بن محمد هادی در پانزدهم محرم الحرام سنه ۱۲۱۵ در شهر تهران، حدوث یافته والدم را مسقط الراس (زادگاه) چارده کلاته از ملک هزار جریب بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
پدرش آقا هادی پسر اسماعیل کمال و نسبش به کمال خجندی می رسیده است. پدرش نزد جعفر قلی خان پسر محمد حسن خان قاجار خدمت می کرد و پس از مرگ وی به خدمت آقا محمد خان قاجار در آمد و هنگام کشته شدن آقا محمد خان به زیارت کربلا رفت و در آغاز به تخت نشستن فتحعلی شاه در زمره دولتیان شاه قرار گرفت. در سال تولد فرزند در سفر خراسان بود و چون خبر تولد فرزند را شنید، او را (رضا قلی) نام نهاد.
محمد هادی در ۱۲۱۷ قمری تحویل دار و صاحب جمع کل دیوان فارس شد و ملازمت شاهزاده حسینعلی میرزا، فرمانروای فارس را پذیرفت و در ۱۲۱۸ قمری درگذشت، رضاقلی خان با مادرش به بابُل نزد خویشاوندانش رفت. سپس همراه با مادرش به شیراز عزیمت کرد و دوران جوانی خود را در این شهر گذراند تا اینکه مادرش هم در تشرف به مکه درگذشت.
تحصیل و شعر
رضا قلی خان پس از مرگ مادرش، نزد محمد مهدی خان متخلص به (شحنه) به تحصیل پرداخت و از دوران کودکی به مدد ذوق و طبع خدادای به سرودن شعر روی آورد. در جوانی به خدمت فرمانفرما و فرزندان وی درآمد و محبت و حمایت‌ها دید و از نوازش شجاع السلطنه، برخوردار بود.
دریافت عنوان ملک الشعرایی از فتحعلی شاه
هدایت در سفر فتحعلی شاه به فارس در شیراز به خدمت شاه رسید و مورد توجه وی واقع شد و چون فتحعلی خان صبا ملک الشعرای دربار درگذشته بود، فتحعلی شاه عنوان ملک الشعرایی را به او داد اما به هنگام بازگشت فتحعلی شاه به تهران به علت بیماری نتوانست به تهران سفر کند تا اینکه در ۱۲۵۴ قمری از طرف فرمانفرمای فارس، فریدون میرزا به تهران فرستاده شد و در خانه حاجی میرزا آقاسی صدراعظم اقامت گزید و به حضور محمد شاه رسید و در شمار مقربان و ملتزمان درگاه وی درآمد و تربیت فرزند او یعنی عباس میرزا به عهده وی سپرده شد. به این صورت اعتبار و شوکت خاصی به دست آورد و از محارم درگاه به شمار می رفت تا اینکه برای تربیت مظفرالدین میرزا ولیعهد به آذربایجان مهاجرت کرد.
کناره گیری از خدمت
رضا قلی خان که از آذربایجان به تهران آمده بود، بعد از درگذشت محمد شاه به همراه بزرگان و شاهزادگان به استقبال ناصرالدین شاه که به همراه امیرکبیر از تبریز جهت جلوس به تخت سلطنت به تهران می آ مد، شتافت و در تهران به حضور شاه رسید و به خدمت مقرر مامور شد اما بعد از مدتی از خدمت کناره گرفت و گوشه نشینی اختیار کرد.
بازگشت به خدمات دولتی
هدایت که از خدمت کناره گیری کرده بود، بار دیگر او را به خدمت دربار فراخواندند و مامور شد تا به عنوان سفیر به خوارزم برود. مدتی در آنجا بود که معاونت وزیر علوم و معارف و نیز ریاست مدرسه دارالفنون را برعهده او گذاشتند. حدود ۱۵ سال این منصب را در اختیار داشت که در آنجا جمعی از دانشوران ایرانی و خارجی به تالیف و تدریس مشغول بودند. برتلس مستشرق شهیر روس درباره رضاقلی خان می نویسد: نه تنها دارالفنون بلکه هر موسسه آموزش اروپایی نیز می توانست به داشتن چنین مدیر و سرپرستی افتخار کند.
تالیفات
«مجمع الفصحا» یکی از کتاب های رضاقلی خان هدایت است که مظاهر مصفا آن را تصحیح کرده است. این تذکره شامل ترجمان احوال و آثار بیش از ۷۰۰ تن از شاعران ایران و در اصل آخرین و جامع ترین تذکره شاعران فارسی زبان است که در ۲ جلد و چهار باب به علاوه مقدمه ای در باب شعر و شاعری و سبب تالیف، مدح ناصرالدین شاه، ترجمه و شعر او و البته موخره ای در احوال خود مولف تقسیم شده است.
«ریاض العارفین» کتاب دیگر هدایت است که شامل ۶ گلبن، ۲ روضه، یک فردوس و یک جلد است و در ۴۵ سالگی مولف به پایان رسیده این کتاب در احوال عارفان، فاضلان، حکیمان، فقیران، عالمان و شاعران متاخر و معاصر به رشته تحریر درآمده است و شوق مولف را به سلوک، تصوف و عرفان را نشان می دهد و تمایلش را به عزلت و پرهیز از جاه، مال و ملازمت پادشاهان به تصویر می کشد.
هدایت «سفارت نامه خوارزم» را به خواهش امیرکبیر نوشت. این کتاب شرحی بر دوران سفارت هدایت بر خوارزم از طرف ناصرالدین شاه بود که ضمیمه جلد دوم (مرآت البلدان) ناصری چاپ شده است.
کتاب دیگر هدایت «فرهنگ انجمن آرای ناصری» است. متن کتاب مشتمل بر ۲۴ انجمن است و یک مقدمه و در پایان، برخی از کنایات و استعارات فارسی و عربی با شواهد آنها از اشعار فصحا و بلغا، ثبت شده است.
سه جلد آخر «روضه الصفا» نیز از رضاقلی خان هدایت است. کتاب «روضه الصفا» که بخش عمده آن را میرخواند تألیف کرد و نوه دختری اش به نام غیاث الدین خواندمیر آن را به پایان رساند و رضاقلی خان هدایت نیز با افزودن تکمله ای به نام «روضه الصفای ناصری» آن را ادامه داده است. هدایت سه جلد بر آن افزود که از دوران صفویه تا دوران ناصرالدین شاه قاجار را شامل می شود. به عبارت دیگر وی تاریخ صفویه را تا انقراض افشاریه نوشته و احوال اعیان، علما و صنعتگران آن عصر را نیز به اختصار و بدون تتبع کافی گردآوری کرد و جلد هشتم نامیده و تاریخ قاجار را تا جلوس ظل‌السلطان جلد نهم و از محمدشاه تا ۱۲۷۴ قمری را که اوایل عهد ناصری است، جلد دهم قرار داده است. همچنین از وی تالیفات دیگری همچون لطایف المعارف، نژادنامه، مدارج البلاغه و ... نیز به رشته تحریر در آمده است.
سرانجام
سرانجام این دانشمند پرکار و بزرگ پس از بازگشت به تهران و مدتی زندگانی در عزلت و تحمل بیماری سخت در هشتم تیر ۱۲۵۰ خورشیدی در تهران چشم از جهان فروبست و در مسجد هدایت به خاک سپرده شد.
برچسب‌ها صادق هدایت مسجد هدایت شهر تهران آذربایجان شیراز ناصرالدین شاه قاجار تاریخ ایران فارسمنبع: ایرنا
کلیدواژه: صادق هدایت مسجد هدایت شهر تهران آذربایجان شیراز ناصرالدین شاه قاجار تاریخ ایران فارس صادق هدایت مسجد هدایت شهر تهران آذربایجان شیراز ناصرالدین شاه قاجار تاریخ ایران فارس ناصرالدین شاه قلی خان هدایت فتحعلی شاه رضا قلی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۴۴۵۳۲۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اعلام اسامی نامزد‌های دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه تهران
احمد قیومی معاون استاندار و فرماندار مرکز حوزه انتخابیه تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس اسامی ۳۲ نامزد دور دوم انتخابات نمایندگی دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در این حوزه انتخابیه را اعلام کرد.
فرماندار مرکز حوزه انتخابیه تهران با اعلام این خبر و با اشاره بر اهمیت رعایت قانون از سوی داوطلبین و بهره گیری از چارچوب آن اذعان داشت: تبلیغات انتخابات از ۱۳ اردیبهشت ماه آغاز و تا ۲۴ ساعت قبل از شروع اخذ رای ادامه خواهد داشت، لذا ۳۲ نامزد انتخابات با رعایت قانون شور و شعف انتخاباتی را به شکل مطلوبی در حوزه انتخابیه تهران به نمایش بگذارند.
قیومی اسامی و مشخصات ۳۲ نامزد دور دوم انتخابات نماینده مجلس شورای اسلامی را به شرح ذیل اعلام کرد:
➖آقای سعید آجورلو فرزند محمد کد نامزد ۲۱
➖خانم ریحانه خالقی فرزند محمدعلی کد نامزد ۲۳
➖آقای صالح اسکندری فرزند عباس کد نامزد ۲۴
➖آقای عطا بهرامی فرزند علی اکبر کد نامزد ۲۵
➖آقای علی اصغر پورمحمدی فرزند عباس کد نامزد ۲۶
➖آقای علی تهرانی مقدم فرزند محمد کد نامزد ۴۳
➖آقای ابوالقاسم جراره فرزند یوسف کد نامزد ۲۷
➖آقای محمدحسین حسین زاده بحرینی فرزند محمدعلی کد نامزد ۲۸
➖آقای حسن خجسته باقرزاده فرزند حاج اسمعیل کد نامزد ۲۹
➖آقای مجتبی رحمان دوست فرزند مرتضی کد نامزد ۳۱
➖آقای غلامحسین رضوانی فرزند عبدالرضا کد نامزد ۳۲
➖خانم سمیه رفیعی فرزند عزت اله کد نامزد ۳۴
➖آقای عبدالحسین روح الامینی نجف آبادی فرزند رضا کد نامزد ۳۵
➖آقای مجتبی زارعی فرزند حسین کد نامزد ۳۶
➖آقای محمد سراج فرزند احمدعلی کد نامزد ۳۷
➖آقای علیرضا سلیمی فرزند علی اصغر کد نامزد ۳۸
➖آقای مهدی شریفیان فرزند هرمز کد نامزد ۳۹
➖آقای حسین صمصامی مزرعه آخوند فرزند حبیب اهل کد نامزد ۴۱
➖خانم زهره طبیب زاده نوری فرزند محمود کد نامزد ۴۲
➖آقای ابوالفضل ظهره وند فرزند عباس کد نامزد ۴۵
➖آقای ابراهیم عزیزی فرزند قنبر کد نامزد ۴۶
➖آقای مهدی عسگری فرزند محمدرضا کد نامزد ۴۷
➖آقای پیمان فلسفی فرزند مرتضی کد نامزد ۴۸
➖خانم فاطمه قاسم پور فرزند عبدالعلی کد نامزد ۴۹
➖خانم زینب قیصری فرزند مطلب کد نامزد ۵۱
➖خانم سمیه گل پور چمرکوهی فرزند سلمان کد نامزد ۵۲
➖خانم زهره سادات لاجوردی فرزند سیداسداله کد نامزد ۵۳
➖آقای سیدمرتضی محمودی فرزند سیدداود کد نامزد ۵۴
➖آقای سیدنظام الدین موسوی فرزند سیدجواد کد نامزد ۵۶
➖آقای احمد نادری فرزند حسین کد نامزد ۵۷
➖آقای حسین نجابت فرزند حیدرعلی کد نامزد ۵۸
➖آقای بیژن نوباوه وطن فرزند علی اکبر کد نامزد ۵۹
باشگاه خبرنگاران جوان اجتماعی شهری
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند